Leerlingen met autisme in de schooltuin

Tijdens deze week komen er twee zaken samen die voor mij erg belangrijk zijn. Deze week is het namelijk week van de schooltuin en deze maand is het autisme maand. Volgens recente cijfers heeft bijna 3 procent van de mensen in Nederland autisme. Dat betekent dat er een zeer grote kans is dat er in een klas van 30 leerlingen ook een leerling met de diagnose autisme zit. Tuinieren en schooltuinen kunnen aanzienlijke voordelen bieden voor leerlingen met autisme. En er zijn uiteraard ook een aantal valkuilen. Welke dat zijn, hoe je ze kunt voorkomen en hoe je gebruik kunt maken van tuinieren in de ontwikkeling van leerlingen met autisme zal ik in dit artikel aanstippen.

Structuur en Voorspelbaarheid:
Leerlingen met autisme gedijen vaak goed bij structuur en voorspelbaarheid. Tuinieren kan een duidelijk kader bieden met vaste taken, seizoensgebonden activiteiten en routines. Dit kan helpen om een gevoel van veiligheid en controle te bevorderen. Enkele valkuilen die je hierbij tegen kunt komen is dat het voor veel kinderen met autisme, maar ook met bijvoorbeeld ADHD, lastig is om lange instructies te onthouden. Het kan dan helpen om de planning door middel van pictogrammen op een bord te hangen en de leerlingen een korte instructiekaart mee te geven voor de activiteit die zij gaan uitvoeren. Op die manier hoeven ze niet alles in 1 keer te onthouden en kunnen ze de opdracht nog eens doorkijken.

Tip: gebruik ook pictogrammen in de ruimte waar het tuingereedschap opgeruimd moet worden zodat leerlingen precies weten wat waar opgeruimd moet worden. Uiteraard kun je de naam van het gereedschap daar ook bijzetten. Een mooie schakel naar de taallessen!

Sensorische Ervaringen en Emotie Regulatie:
Tuinieren stimuleert de zintuigen. Ik schreef daar eerder al een blogpost over. Het voelen van verschillende structuren van aarde, het ruiken van bloemen en kruiden en het luisteren naar vogelgeluiden biedt waardevolle sensorische prikkels. Voor leerlingen met autisme kan dit helpen bij het reguleren van de prikkels die zij ervaren en ontspanning bevorderen. Gebruik de tuin dus niet alleen als plek om aan het werk te zijn. Sta juist ook stil bij ervaren en zorg voor een rustige plek. Neem tegelijkertijd sensorische gevoeligheden serieus. Als een leerling niet tegen het gevoel van aarde onder diens nagels kan geef het dan de mogelijkheid om te tuinieren met handschoenen aan. Bied dus mogelijkheden om gevoeligheden te overbruggen en voorkom op deze manier dat de prikkels zo hoog oplopen dat de leerling in een meltdown belandt.

Tip: begin elke tuinles met een minuut stil zijn en laat de leerlingen bewust luisteren en voelen. Vraag ze daar ook naar. Hoe voelt de wind vandaag op je gezicht? En de zon? Welke geluiden hoor je? Wat ruik je? Het zorgt niet alleen voor meer bewustzijn van gevoel bij de leerlingen, het zorgt ook voor handvatten om prikkels af te laten vloeien en  is gelijk een duidelijke start van de les (structuur en voorspelbaarheid!).

Zelfvertrouwen en Succeservaringen:
Het zien groeien en bloeien van planten die je zelf hebt gezaaid of verzorgd kan een gevoel van prestatie en zelfvertrouwen geven. Jij hebt echt iets betekent voor dit plantje en plukt daar nu de vruchten van.  

Tips voor het kweken van succeservaringen kun je vinden in deze blogpost die ik daar eerder al over schreef.

Sociale Vaardigheden:
Samenwerken in een schooltuin biedt kansen voor sociale interactie. Leerlingen kunnen samenwerken, taken verdelen en communiceren. Dit helpt bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden. Maar daar houd het niet op. Want na al het harde werken is er natuurlijk ook het oogsten, koken, delen en samen eten. Allemaal sociale aangelegenheden die heel gestructureerd kunnen verlopen als ze goed zijn voorbereid.

De tip die ik hiervoor wil meegeven is dat het belangrijk is om te zorgen dat er duidelijk gekaderde taken zijn binnen de groep. Dit biedt structuur, houvast en voorkomt dat er problemen ontstaan op het gebied van verantwoordelijkheid en rechtvaardigheid.

Individuele Aanpassingen:
Elke leerling met autisme is uniek. Het is belangrijk om individuele behoeften te begrijpen en aan te passen. Sommige leerlingen hebben misschien extra begeleiding nodig, terwijl anderen zelfstandig kunnen werken. Het kan interessante inzichten bieden om hier met ouders of verzorgers over in gesprek te gaan. Een leerling die in diens vrije tijd graag speelgoed sorteert en op rijen zet kan deze voorkeur mogelijk ook in de tuin gebruiken. En inplaats van dat er dan gek wordt gekeken naar dit gedrag is het opeens een sterk punt dat bewonderenswaardig is. Ontzettend validerend! Denk bijvoorbeeld aan het op vaste afstand en in een rechte rij zaaien of uitplanten. Laat deze leerling dat eens doen, benoem hoe goed dat gaat en vraag hoe ze dat doen en als vervolg stap; of ze dat ook uit willen leggen aan een mede leerling. Je laat dan hetgeen dat houvast en vertrouwen geeft een hulpmiddel zijn voor sociale interactie en samenwerken.

Ik hoop dat ik je heb kunnen inspireren om te kijken naar wat een schooltuin te bieden heeft voor leerlingen met autisme en hoe een schooltuin bij kan dragen aan passend onderwijs. Mocht je over dit onderwerp van gedachten willen wisselen of vragen hebben over specifieke situaties in jouw lespraktijk twijfel dan niet om contact met mij op te nemen. Ik help je graag verder op weg.